De geschiedenis van carnaval in Breda, net als in andere delen van Brabant, is geworteld in de katholieke traditie. Carnaval markeerde de laatste dagen van overvloed en feest voordat de vastentijd begon, een periode van bezinning en soberheid die leidde naar Pasen. In Breda werd dit vanaf de middeleeuwen op een informele en vaak volksmanier gevierd, vooral onder de lagere klassen van de samenleving.
Tijdens de reformatie en de protestantisering van Nederland werd carnaval tijdelijk onderdrukt, vooral in steden die onder invloed stonden van protestantse machthebbers. Toch bleef het feest in katholieke gemeenschappen, zoals in het zuiden van Nederland, levendig voortbestaan, vaak in meer besloten en informele vormen.
De Bredase carnavalstradities zijn doordrenkt van humor, verkleedpartijen en de omkering van maatschappelijke rollen. Enkele belangrijke elementen van het carnavalsfeest in Breda zijn:
De sleuteloverdracht: Tijdens het begin van carnaval wordt de sleutel van de stad symbolisch overhandigd aan Prins Carnaval, die daarmee tijdelijk het gezag over de stad krijgt. De burgemeester geeft de stad als het ware over aan de carnavalsvierders.
De intocht van Prins Carnaval: De aankomst van Prins Carnaval, die elk jaar een andere naam en thema heeft, is een hoogtepunt van het feest. Hij wordt gezien als de leider van het carnavalsfeest en heeft een belangrijke ceremoniële rol.
Optochten: Een van de meest geliefde tradities in Breda is de optocht, waarin praalwagens, muziek en verklede groepen door de straten trekken. Deze optocht is vaak satirisch van aard en gebruikt humor om maatschappelijke en politieke kwesties te belichten.
Kiel en boerensjaal: Het dragen van een kiel en een kleurrijke boerensjaal is een belangrijk onderdeel van de carnavalsuitrusting in Breda. Dit benadrukt de egalitaire aard van carnaval, waarin sociale status geen rol speelt.
De Prins en zijn gevolg: De Prins wordt bijgestaan door zijn gevolg, bestaande uit onder andere de nar, de raad van elf en andere symbolische figuren. Zij spelen allemaal een rol in het handhaven van de carnavalsorde.
In het begin van de 20e eeuw kreeg carnaval in Breda een georganiseerder karakter. De oprichting van carnavalsverenigingen en de formalisering van de viering speelden een belangrijke rol in het terugbrengen van de traditie naar de stad. In 1953 werd de Stichting Kielegat opgericht, de organisatie die carnaval in Breda officieel ging organiseren en structureren.
Vanaf dat moment kreeg Breda tijdens carnaval de naam 't Kielegat, zoals veel Brabantse steden en dorpen tijdens carnaval een alternatieve naam aannemen. De naam Kielegat verwijst naar de "kiel", een traditioneel boerenhemd dat symbool staat voor de gelijkheid van de mensen tijdens carnaval. Iedereen, ongeacht sociale status, droeg dezelfde kleding, wat bijdroeg aan het carnavaleske idee van rolomkering.
